Nga thông báo với Áo vào thứ Sáu (15/11) rằng họ sẽ ngừng cung cấp khí đốt qua Ukraine vào thứ Bảy, đánh dấu sự kết thúc sắp đến của dòng khí cuối cùng từ Moscow đến châu Âu.

Tuyến xuất khẩu khí đốt lâu đời nhất của Nga sang châu Âu, một đường ống từ thời Liên Xô qua Ukraine, dự kiến sẽ dừng hoạt động vào cuối năm nay.

Ukraine tuyên bố sẽ không gia hạn thỏa thuận trung chuyển với Gazprom, công ty khí đốt quốc doanh của Nga, nhằm cắt giảm lợi nhuận của Nga mà Kyiv cho rằng đang tài trợ cho cuộc chiến chống lại nước này.

Việc Nga ngừng cung cấp khí đốt cho Áo, nước nhận khí đốt chính qua Ukraine, đồng nghĩa với việc Nga giờ đây chỉ cung cấp khối lượng khí đáng kể cho Hungary và Slovakia, trong đó Hungary nhận khí qua một đường ống chủ yếu chạy qua Thổ Nhĩ Kỳ. Trước khi Moscow xâm lược Ukraine vào năm 2022, Nga từng đáp ứng 40% nhu cầu khí đốt của Liên minh châu Âu.

Thủ tướng Áo Karl Nehammer cho biết thông báo ngừng cung cấp từ Gazprom đã được dự đoán từ lâu và Áo đã có sự chuẩn bị.

"Sẽ không có ngôi nhà nào bị lạnh... các cơ sở lưu trữ khí đốt đã đầy đủ," ông nói với báo giới.

Gazprom từ chối bình luận.

Ngoại trưởng Ukraine Andrii Sybiha viết trên X rằng hành động của Nga cho thấy nước này "một lần nữa sử dụng năng lượng như một vũ khí". Tuy nhiên, ông nói Áo sẽ tìm cách đảm bảo an ninh năng lượng và "từ chối sự tống tiền".

"Kỷ nguyên châu Âu phụ thuộc vào khí đốt Nga đã kết thúc," ông nói. "Đã đến lúc hoàn toàn cắt giảm lợi nhuận năng lượng của Nga - và nguồn tài trợ cho chiến tranh."

OMV, nhà cung cấp năng lượng lớn nhất Áo, cho biết đã chuẩn bị cho việc Nga ngừng cung cấp khí đốt và có thể cung cấp khí cho khách hàng thông qua nhập khẩu từ Đức, Ý và Hà Lan.

Nhập khẩu khí đốt từ Nga của Áo sẽ kết thúc do tranh chấp hợp đồng giữa Gazprom và OMV.

Trong một thông báo trên nền tảng trung tâm khí đốt Trung Âu, OMV cho biết Gazprom thông báo rằng nguồn cung sẽ dừng vào thứ Bảy.

Các nước châu Âu thích ứng

Động thái của Gazprom có thể làm dấy lên lo ngại tại Áo về vấn đề sưởi ấm trong mùa đông, đồng thời thể hiện sự phản đối của Moscow đối với giới chính trị Áo sau khi Đảng Tự do thân Nga bị loại khỏi các cuộc đàm phán liên minh dù giành chiến thắng trong cuộc bầu cử Áo hồi tháng 09, theo Ulrich Schmid, giáo sư nghiên cứu Đông Âu tại Đại học St. Gallen.

Giá khí đốt ở châu Âu và thế giới đã tăng vọt sau khi nguồn cung từ các đường ống Nga giảm vào năm 2022, nhưng một số quốc gia châu Âu đã tìm được nguồn thay thế, bao gồm khí tự nhiên hóa lỏng từ Mỹ. Mỹ hiện là nhà sản xuất khí đốt hàng đầu thế giới và dự kiến sẽ mở rộng sản xuất.

Áo là một trong những quốc gia Tây Âu đầu tiên mua khí đốt của Nga khi Liên Xô ký hợp đồng khí đốt vào năm 1968, vài tháng trước khi Liên Xô xâm lược Tiệp Khắc.

Đức cũng phụ thuộc nặng nề vào khí đốt Nga trước chiến tranh, nhưng nguồn cung đã chấm dứt khi đường ống Nord Stream dưới Biển Baltic bị phá hủy vào năm 2022.

Thông báo ngừng cung cấp khí đốt cho Áo của Nga được đưa ra khi Tổng thống Nga Vladimir Putin và Thủ tướng Đức Olaf Scholz có cuộc điện đàm đầu tiên kể từ tháng 12/2022.

Nga sẵn sàng xem xét các thỏa thuận năng lượng nếu Berlin quan tâm, Điện Kremlin cho biết.

"Điều nhấn mạnh là Nga luôn tuân thủ nghiêm ngặt các nghĩa vụ hợp đồng trong lĩnh vực năng lượng và sẵn sàng hợp tác cùng có lợi nếu phía Đức thể hiện sự quan tâm," Điện Kremlin cho biết.

Năm 2023, Nga đã vận chuyển khoảng 15 tỷ m³ khí đốt qua Ukraine, chiếm khoảng 8% lượng khí đốt đỉnh cao mà Nga từng cung cấp cho châu Âu qua nhiều tuyến vào năm 2018-2019, theo dữ liệu của Reuters.

Năm 2023, tuyến trung chuyển qua Ukraine đáp ứng 65% nhu cầu khí đốt tại Áo và các nước láng giềng phía đông là Hungary và Slovakia, theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế. Ukraine tuyên bố không có kế hoạch gia hạn thỏa thuận trung chuyển sau năm 2025.

Hungary hiện không nhận được nhiều khí đốt qua Ukraine và nhập khẩu qua tuyến TurkStream chạy dọc theo đáy Biển Đen. Slovakia vẫn nhận khí đốt Nga qua Ukraine.

Động thái của Gazprom cho thấy Nga đang phô trương sức mạnh trước phương Tây khi áp lực gia tăng để đạt được lệnh ngừng bắn tại Ukraine, ông Schmid tại Đại học St. Gallen nhận định. Nga có thể cảm thấy được khích lệ sau khi ông Donald Trump đắc cử tổng thống Mỹ vào tháng này với cam kết nhanh chóng kết thúc chiến tranh tại Ukraine, ông nói thêm.

Ủy viên năng lượng EU Kadri Simson nói với Reuters bên lề hội nghị khí hậu của Liên Hợp Quốc tại Azerbaijan rằng tất cả các nước EU nhận khí qua tuyến Ukraine đều có nguồn cung thay thế để bù đắp.

"Chúng tôi rất rõ ràng rằng nguồn cung thay thế đã sẵn có và không cần tiếp tục phụ thuộc vào khí đốt Nga qua Ukraine," bà Simson nói.

Giá khí chuẩn của châu Âu giảm nhẹ 0.63 euro xuống còn 45.72 EUR/MWh khi đóng cửa giao dịch.