Thông báo của Trung Quốc rằng họ sẽ chấm dứt hoàn thuế đối với xuất khẩu các sản phẩm bán thành phẩm bằng nhôm đã gây ra sự hỗn loạn trên thị trường vào thứ Sáu tuần trước (15/11) và có thể có những hậu quả lớn trong dài hạn đối với chuỗi cung ứng nhôm toàn cầu.

Giá nhôm tại Thượng Hải giảm và giá nhôm tại London tăng khi các trader tính đến khả năng mất hơn 5 triệu tấn sản phẩm nhôm của Trung Quốc trên thị trường quốc tế hàng năm.

Đó là kịch bản xấu nhất và thực tế có thể không quá bi thảm, tùy thuộc vào cách các nhà chế biến nhôm của Trung Quốc đối phó với khả năng mất đi một nguồn thu nhập quan trọng.

Hỗ trợ tài chính

Việc Bộ Tài chính Trung Quốc xóa bỏ khoản hoàn thuế VAT 13% có hiệu lực từ ngày 01/12 cũng được áp dụng cho xuất khẩu các sản phẩm đồng.

Lượng xuất khẩu sản phẩm đồng của Trung Quốc không hề nhỏ, vào khoảng 700,000 tấn một năm, nhưng khối lượng nhôm lại ở quy mô hoàn toàn khác.

Tổng lượng xuất khẩu các sản phẩm bán thành phẩm như thanh, tấm và ống nhôm của quốc gia này đạt tổng cộng 5.2 triệu tấn vào năm 2023. Con số này sẽ còn cao hơn nữa trong năm nay. Lượng hàng xuất khẩu tăng 17% trong chín tháng đầu năm 2024.

Gần như toàn bộ khối lượng đó đều đủ điều kiện để được hoàn thuế VAT, đóng vai trò là hỗ trợ tài chính cho nhiều nhà sản xuất nhỏ trong một thị trường cạnh tranh khốc liệt.

Sẽ có một đợt xuất khẩu ồ ạt trước thời hạn ngày 01/12 và những công ty chế biến chắc chắn sẽ tìm cách chuyển một phần chi phí bị ảnh hưởng cho người mua quốc tế.

Phản ứng của thị trường đã tạo ra một cơ hội giao dịch chênh lệch giá để tạo điều kiện cho dòng chảy liên tục của sản phẩm nhôm từ đông sang tây.

Kết quả có khả năng xảy ra nhất là khối lượng xuất khẩu nhôm giảm mạnh vào năm tới, sau đó là một số ổn định khi các nhà xuất khẩu điều chỉnh theo thực tế tài chính mới. Đây là những gì đã xảy ra với xuất khẩu thép mạ kẽm sau khi chính quyền bãi bỏ hoàn thuế đối với thép tấm và thép lá vào năm 2020.

Tuy nhiên, phần lớn sẽ phụ thuộc vào khả năng hoạt động của các nhà chế biến Trung Quốc mà không cần đến sự hỗ trợ của VAT.

Theo công ty nghiên cứu AZ Global, ngành chế biến nhôm trung nguồn của Trung Quốc đang bị ảnh hưởng bởi tình trạng dư thừa công suất với tỷ lệ sử dụng công suất thường dưới 65% và thấp tới 40% ở một số phân khúc.

Không phải ai cũng sẽ sống sót.

Căng thẳng quốc tế

Tại sao Trung Quốc lại áp dụng biện pháp đánh thuế? Và tại sao lại là bây giờ?

Quyết định này dường như xuất phát từ cả những yếu tố trong nước và quốc tế.

Hoạt động xuất khẩu sản phẩm nhôm của Trung Quốc từ lâu đã là điểm căng thẳng với các đối tác thương mại phương Tây, những người đã cáo buộc nước này trợ cấp không công bằng và gây tổn hại đến hoạt động thương mại.

Việc xóa bỏ thuế thúc đẩy xuất khẩu có thể là một nhượng bộ phòng ngừa vào thời điểm căng thẳng ngoại giao đang gia tăng.

Trung Quốc đang mắc kẹt trong các cuộc đàm phán với Liên minh châu Âu về việc khối này áp thuế lên tới 45% đối với xe điện xuất khẩu của Trung Quốc khi cả hai bên đều muốn tránh một cuộc chiến thương mại rộng lớn hơn.

Trong khi đó, khả năng về chính quyền mới của Mỹ sẽ gây thêm rắc rối về thuế quan cho Trung Quốc khi tân Tổng thống Donald Trump đe dọa sẽ áp thuế nhập khẩu lên tới 60% đối với tất cả các sản phẩm của Trung Quốc vào Mỹ.

Điều đáng chú ý là thông báo hôm thứ Sáu cũng bao gồm việc cắt giảm hoàn thuế VAT cho cả pin quang điện và pin, hai lý do phổ biến khác gây nên những căng thẳng thương mại quốc tế.

Điều chỉnh thị trường nội địa

Việc giảm xuất khẩu các sản phẩm nhôm cũng có thể giải quyết được căng thẳng cơ bản trong chuỗi cung ứng trong nước của Trung Quốc.

Chính phủ đã áp đặt mức trần công suất là 45 triệu tấn đối với ngành luyện kim của mình. Sản lượng kim loại nguyên sinh quốc gia hiện đang ở mức 43.5 triệu tấn hàng năm, cho thấy tiềm năng tăng trưởng không đáng kể.

Tuy nhiên, Trung Quốc sẽ cần nhiều nhôm hơn, một kim loại gắn chặt với cuộc cách mạng năng lượng sạch dưới dạng bao bì cho tấm pin mặt trời và thân xe điện.

Nhu cầu tăng và sản lượng tĩnh ngụ ý sự cân bằng thị trường trong nước ngày càng thu hẹp hơn nếu 5 triệu tấn sản phẩm tiếp tục được xuất khẩu ra nước ngoài.

Khuyến khích ngành này giữ nguyên vật liệu trong nước là một cách đảm bảo khả năng tự cung tự cấp trong những năm tới, một mục tiêu chính của các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc trên toàn bộ lĩnh vực hàng hóa.

Không còn toàn cầu hóa

Tác động ngắn hạn của việc xóa bỏ hoàn thuế có thể không tệ như thị trường lo ngại, nhưng nó đánh dấu một bước tiến lớn khác trong việc phá vỡ thị trường toàn cầu hóa cho đến gần đây.

Mỹ đã dựng lên các rào cản thương mại ngày càng cao đối với nhôm của Trung Quốc, gần đây nhất là dưới hình thức thuế nhập khẩu 25%. Canada cũng đã làm như vậy trong khi các lô hàng của Mexico đến Mỹ hiện phải có bằng chứng chứng minh rằng chúng không được chế tạo từ kim loại của Trung Quốc.

EU đã áp thuế nhập khẩu đối với một số sản phẩm nhôm của Trung Quốc và một rào cản lớn hơn đang xuất hiện dưới hình thức cơ chế điều chỉnh giới hạn carbon của khối.

Động thái hạn chế xuất khẩu của Trung Quốc chỉ làm tăng thêm cảm giác rằng thị trường nhôm toàn cầu đang chia thành các thị trường khu vực riêng biệt được xác định bởi các rào cản thương mại.

Các nhà máy luyện kim phương Tây, nhiều trong số đó đã đóng cửa do giá thấp, và các nhà sản xuất sản phẩm có thể là những người chiến thắng cuối cùng khi xuất khẩu của Trung Quốc giảm.

Tuy nhiên, ở mức độ nào thì tùy thuộc vào mức độ ảnh hưởng của những điều chỉnh của Bộ Tài chính Trung Quốc đối với luật thuế đối với các nhà khai thác trong nước của Trung Quốc.