Với việc đề cử người theo đường lối cứng rắn với Trung Quốc như Thượng Nghị sĩ Marco Rubio làm Ngoại trưởng, Tổng thống Mỹ mới đắc cử Donald Trump đã ám chỉ rằng chính sách của ông đối với Bắc Kinh có thể vượt ra ngoài trọng tâm về thuế quan và thương mại để hướng tới lập trường cứng rắn hơn đối với Trung Quốc như là đối thủ chiến lược hàng đầu của Mỹ.

Việc chính thức lựa chọn ông Rubio vào thứ Tư đi kèm với các lựa chọn nội các khác có thể khiến Trung Quốc khó chịu, chẳng hạn như Dân biểu Mike Waltz làm cố vấn an ninh quốc gia và John Ratcliffe làm người đứng đầu Cơ quan Tình báo Trung ương (CIA).

Tổng hợp lại, các lựa chọn cho thấy Trump muốn đảo ngược cách tiếp cận của chính quyền Biden về "cạnh tranh có kiểm soát" với Bắc Kinh về các vấn đề từ việc ủng hộ Đài Loan đến vai trò của Trung Quốc trong cuộc khủng hoảng fentanyl của Mỹ.

Đảng Cộng hòa chỉ trích lập trường của Biden là quá ôn hòa.

David Firestein, một cựu nhà ngoại giao Mỹ có chuyên môn về Trung Quốc, cho biết Rubio "tin trong thâm tâm rằng Trung Quốc là kẻ thù của Mỹ".

"Điều đó sẽ ảnh hưởng tới mọi thứ ông ấy làm liên quan đến Trung Quốc", Firestein nói, đồng thời nói thêm rằng niềm tin của Rubio vào cuộc cạnh tranh sống còn với Trung Quốc sẽ "nâng cao mức độ căng thẳng" trong quan hệ Mỹ-Trung Quốc.

Với tư cách là Ngoại trưởng, Rubio sẽ giúp thực hiện, chứ không phải thiết lập, chính sách đối ngoại của Trump, nhưng việc lựa chọn ông sẽ đưa một người chống Trung Quốc có kinh nghiệm đáng kể về chính sách đối ngoại vào trung tâm các cuộc tranh luận trong nội các của ông.

Trump đã cam kết sẽ gỡ bỏ ưu đãi thương mại tối huệ quốc của Trung Quốc và áp thuế đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc tới hơn 60% - cao hơn nhiều so với mức áp dụng trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông.

Ông Rubio gần như chắc chắn sẽ được Thượng viện Mỹ chấp thuận, nơi ông là thành viên cấp cao của cả ủy ban đối ngoại và tình báo.

Sự ủng hộ của Thượng Nghị sĩ người Mỹ gốc Cuba đối với những người biểu tình đòi dân chủ ở Hồng Kông đã khiến ông bị Trung Quốc trừng phạt vào năm 2020.

Đây sẽ là lần đầu tiên Trung Quốc áp dụng lệnh hạn chế đi lại đối với một Ngoại trưởng Mỹ, cho thấy một phép thử ban đầu về cách Bắc Kinh có thể tương tác với chính quyền Trump mới.

Về phần mình, Rubio là người ủng hộ lệnh trừng phạt thị thực của Mỹ đối với các quan chức Trung Quốc và thúc đẩy Bộ Ngoại giao cấm giám đốc điều hành của Hồng Kông, John Lee, đến San Francisco để tham dự hội nghị thượng đỉnh APEC năm 2023.

Đại sứ quán Trung Quốc tại Washington không bình luận về lệnh trừng phạt của Rubio hoặc đề cử của ông, nhưng người phát ngôn Liu Pengyu cho biết Bắc Kinh mong muốn được hợp tác với chính quyền mới để thúc đẩy quan hệ "theo hướng ổn định, lành mạnh và bền vững".

Tập trung vào nhân quyền

Thành tích của Trung Quốc về nhân quyền, vốn là vấn đề gây tranh cãi giữa các quốc gia, đã là trọng tâm của Rubio.

Ông đồng bảo trợ cho Đạo luật Phòng ngừa Lao động Cưỡng bức của người Duy Ngô Nhĩ, trao cho chính phủ Mỹ một công cụ mới để cấm nhập khẩu hàng hóa từ Trung Quốc vì lo ngại về tình trạng vi phạm quyền của các nhóm thiểu số Hồi giáo ở Trung Quốc, những tuyên bố khiến Bắc Kinh tức giận.

Các nhà hoạt động Hồng Kông coi Rubio, người đã bảo trợ cho luật bao gồm Đạo luật Dân chủ và Nhân quyền Hồng Kông năm 2019, là người ủng hộ mục tiêu của họ.

"Rõ ràng là chúng tôi thực sự hào hứng và mong muốn được làm việc với ông ấy về những vấn đề này", Frances Hui, một nhà hoạt động tại Washington thuộc Quỹ Ủy ban Tự do tại Hồng Kông, người mà Trung Quốc đã treo thưởng để bắt giữ.

Rubio cũng đã đề xuất một dự luật hiện đang được xem xét để cho phép Bộ trưởng Ngoại giao tước giấy chứng nhận của các văn phòng kinh tế và thương mại của Hồng Kông tại Mỹ.

Ông lập luận rằng việc quyền tự chủ của trung tâm tài chính Trung Quốc khỏi Bắc Kinh gần như hoàn toàn xói mòn có nghĩa là nó không xứng đáng được hưởng các đặc quyền đặc biệt của chính phủ [Mỹ].

Không rõ Trump, người đôi khi ca ngợi nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình, sẽ trao cho nhà ngoại giao hàng đầu mới của mình quyền hạn nào để áp dụng các hạn chế đối với Trung Quốc, đặc biệt là những hạn chế xung đột với các mục tiêu khác của chính quyền của ông.

"(Chính sách đối ngoại) của Trump rõ ràng là rất cứng rắn với Trung Quốc, nhưng có thể tin tưởng rằng [ông Rubio] sẽ tuân theo lãnh đạo của mình nếu ông ấy chuyển từ đối đầu với Bắc Kinh sang nghệ thuật thỏa thuận", Daniel Russel của Viện Chính sách Xã hội Châu Á cho biết.

Trong nhiệm kỳ đầu tiên của Trump, Mỹ và Trung Quốc đã đạt được thỏa thuận thương mại sau một loạt các mức thuế trả đũa, nhưng nhiều nhà phân tích cho rằng Trung Quốc đã không thực hiện đúng các điều khoản của mình.

Kiểm soát xuất khẩu và Ủng hộ Đài Loan

Rubio cũng tập trung vào Trung Quốc như một mối đe dọa được nhận thức đối với an ninh quốc gia.

Ông đã dẫn đầu các lời kêu gọi đưa công ty pin công nghiệp Trung Quốc CATL vào danh sách đen, thu hồi mức thuế thu nhập từ vốn đối với các công ty Mỹ đầu tư vào Trung Quốc, thắt chặt các hạn chế xuất khẩu công nghệ Mỹ sang Trung Quốc và chấm dứt các lỗ hổng thuế quan đối với các gói hàng nhỏ được vận chuyển từ Trung Quốc, nhiều gói hàng được sử dụng để vận chuyển các hóa chất tiền chất fentanyl.

Có lẽ điều khiến Bắc Kinh khó chịu nhất là sự ủng hộ hết mình của Rubio đối với Đài Loan, hòn đảo theo chế độ dân chủ mà Trung Quốc tuyên bố là của riêng mình, bao gồm cả lời kêu gọi về một thỏa thuận thương mại tự do và sự tương tác không bị hạn chế giữa các quan chức Mỹ và các đối tác Đài Loan.

Các nhà phân tích đã dự đoán Đài Loan sẽ mua vũ khí mới với số lượng lớn và sớm sau khi ông Trump nhậm chức, những lời kêu gọi có khả năng sẽ được Bộ Ngoại giao của Rubio lắng nghe, nơi xem xét và phê duyệt các giao dịch bán vũ khí cho nước ngoài.

Trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình, Trump đã phê duyệt hơn 18 tỷ USD tiền bán vũ khí cho Đài Loan, so với 7.7 tỷ USD của Biden.

Một số nhà phân tích tin rằng Bắc Kinh có thể cố gắng tránh né ông Rubio và tìm kiếm sự tương tác trực tiếp giữa ông Tập và ông Trump, hoặc với các quan chức cấp cao khác của Mỹ.

"Nếu điều đó không hiệu quả, thì tôi nghĩ chúng ta sẽ leo thang thường xuyên hơn nhiều trong mối quan hệ tồi tệ này", Steve Tsang, giám đốc Viện Trung Quốc tại Trường Nghiên cứu Phương Đông và Châu Phi (SOAS) của London, cho biết.