Update: Bổ sung các khả năng pháp lý mà chính quyền ông Trump có thể tái áp đặt các mức thuế quan
Điều gì đã xảy ra?
Đêm qua, ngày 28/05/2025 theo giờ Việt Nam, Tòa án Thương mại Quốc tế Mỹ đã ra phán quyết chặn đứng các mức thuế nhập khẩu diện rộng mà Tổng thống Donald Trump áp đặt theo sắc lệnh mang tên “Liberation Day” (Ngày Giải phóng). Phán quyết này cho rằng ông Trump đã vượt quá thẩm quyền của mình khi sử dụng Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) năm 1977 để áp thuế mà không có sự phê chuẩn của Quốc hội.
Nội dung phán quyết
Hội đồng gồm ba thẩm phán tại Tòa án Thương mại Quốc tế ở New York đã nhất trí rằng các mức thuế mà Trump áp đặt — bao gồm mức thuế 10% trên hầu hết hàng hóa nhập khẩu và các mức thuế riêng biệt đối với Trung Quốc, Canada và Mexico — là trái pháp luật. Tòa án nhận định rằng IEEPA không trao cho tổng thống quyền "không giới hạn" để áp đặt thuế quan, và việc viện dẫn "tình trạng khẩn cấp quốc gia" dựa trên thâm hụt thương mại không đáp ứng tiêu chí pháp lý để sử dụng quyền lực khẩn cấp.
Một tòa án có được ngăn chặn lệnh của Tổng thống không?
Có, bất kỳ tòa án liên bang nào (tòa Thương Mại Quốc tế là một tòa án như vậy) có thể ra lệnh tạm dừng hoặc vô hiệu hóa sắc lệnh của Tổng thống khi có đơn kiện hợp pháp, nếu thấy sắc lệnh đó vi phạm pháp luật hoặc Hiến pháp.
Chính quyền Trump có thể làm gì?
Chính quyền của ông Trump đã ngay lập tức đệ đơn kháng cao lên cấp tòa phúc thẩm, và thậm chí có thể kháng cáo lên cấp tòa Tối cao. Tuy nhiên, các đánh giá hiện tại cho thấy việc kháng cáo là khá khó, do quyết định của Tòa Thương mại Quốc tế được đưa ra với đồng thuận cao của hội đồng 3 thẩm phán.
Điều gì sẽ xảy ra tiếp theo?
Sau quyết định của tòa, chính quyền của ông Trump có thời hạn 10 ngày để thu hồi các sắc lệnh đã ban hành. Sau khoảng thời gian này, nếu không có quyết định phúc thẩm nào bác bỏ phán quyết sơ thẩm, các sắc lệnh thuế về thuế kể trên sẽ bị hủy bỏ.
Trong 10 ngày này, các mức thuế sẽ bị đình chỉ, đồng nghĩa với việc doanh nghiệp sẽ không phải nộp thuế.
Nếu trong thời gian này, các cấp tòa phúc thẩm hoặc tối cao ra lệnh "stay order", tức hoãn thi hành án của cấp sơ thẩm liên bang, thì các sắc lệnh sẽ được khôi phục.
Còn nếu sau thời gian 10 ngày mới có lệnh hoãn thi hành án, thì việc khôi phục phụ thuộc vào việc chính quyền ông Trump đã gỡ bỏ hoàn toàn các sắc lệnh hay chưa.
Chính quyền của ông Trump có thể kháng lệnh và không thu hồi sắc lệnh thuế sau thời hạn 10 ngày không?
Hành động này sẽ tạo ra hậu quả pháp lý vô cùng tồi tệ, ảnh hưởng tới uy tín của cả chính quyền lẫn đảng Cộng Hòa, vì vậy kịch bản này khó xảy ra.
Vậy Trump sẽ không áp thuế nữa?
Không hẳn. Vì thuế quan là chính sách trọng tâm của ông Trump, vì vậy nhiều khả năng chính quyền của ông sẽ tìm các lối đi khác để áp dụng trở lại các chính sách thuế, nhưng nó sẽ mất nhiều thời gian hơn. Ông Trump không thể ban hành lại các sắc lệnh thuế y hệt như các sắc lệnh cũ, và kể cả có sửa đổi, nếu ông Trump không có những cơ sở pháp lý mới, các sắc lệnh mới sẽ dễ dàng bị bác bỏ.
Phản ứng của thị trường
Các thị trường chứng khoán tăng mạnh sau phán quyết. Chỉ số Nikkei 225 của Nhật Bản tăng 1.9%, trong khi Hang Seng của Hồng Kông cũng tăng 1.1%. Các hợp đồng tương lai của S&P 500 và Nasdaq đồng loạt tăng từ 0.4% đến 0.6%.
Lợi suất trái phiếu kho bạc Mỹ kỳ hạn 10 năm vọt lên 4.52%, tăng 7 điểm cơ bản, còn lợi suất kỳ hạn 2 năm cũng tăng 6 điểm, lên 4.05%.
Trái lại, nhu cầu trú ẩn sụt giảm đã kéo giá vàng giảm gần 1%, còn khoảng 2,330 USD/ounce, đồng thời khiến đồng yên Nhật và franc Thụy Sĩ suy yếu.
Đồng USD mạnh lên, với chỉ số DXY tăng từ 104.5 lên 104.9.
Các diễn biến này phản ánh kỳ vọng của nhà đầu tư rằng việc chấm dứt thuế nhập khẩu bất hợp pháp sẽ giúp giảm áp lực lạm phát, ổn định chuỗi cung ứng và hỗ trợ tăng trưởng toàn cầu.
Bình luận của Cap Finance
