Cuối tuần vừa rồi, một sự cố kỹ thuật đã khiến hoạt động giao dịch trên sàn CME bị tệ liệt trong suốt 10 tiếng đồng hồ. Ảnh hưởng của sự cố này rất lớn, khi CME là sàn giao dịch phái sinh lớn nhất toàn cầu, nơi niêm yết nhiều loại tài sản, và là tham chiếu giá của nhiều mặt hàng trên thế giới.
Sự cố bắt đầu được ghi nhận vào khoảng 10h00 sáng thứ Sáu, ngày 28/11/2025 theo giờ Việt Nam. Tại thời điểm này, hoạt động giao dịch điện tử trên nền tảng CME Globex – nơi xử lý hàng triệu hợp đồng phái sinh mỗi ngày – bắt đầu xuất hiện các dấu hiệu bất thường.
Các nhà giao dịch tại khu vực Châu Á đang theo dõi bảng điện tử báo cáo rằng dữ liệu giá của các hợp đồng tương lai hàng hóa và chỉ số chứng khoán đột ngột ngừng cập nhật.
Hãng tin Bloomberg sau đó nhanh chóng phát đi thông tin dẫn nguồn từ các thành viên thị trường, xác nhận rằng kết nối tới sàn giao dịch phái sinh lớn nhất thế giới đã bị ngắt quãng, khiến thị trường rơi vào trạng thái đóng băng ngay trong phiên giao dịch buổi sáng.
Đến 11h00 trưa cùng ngày, CME Group chính thức phát đi thông báo xác nhận sự cố ngừng hoạt động trên toàn hệ thống. Sàn giao dịch cho biết nguyên nhân không xuất phát từ lỗi phần mềm nội bộ hay tấn công mạng, mà do trục trặc cơ sở hạ tầng vật lý tại trung tâm dữ liệu của đối tác thứ ba.
Cụ thể, hệ thống làm mát tại cơ sở lưu trữ dữ liệu do CyrusOne vận hành ở khu vực Aurora (Mỹ) đã gặp sự cố kỹ thuật nghiêm trọng. Theo giải thích từ phía đơn vị vận hành, trục trặc của các thiết bị làm lạnh (chillers) đã khiến nhiệt độ trong phòng máy chủ tăng cao vượt ngưỡng cho phép, buộc đội ngũ kỹ thuật phải kích hoạt quy trình ngắt điện khẩn cấp để bảo vệ an toàn cho hệ thống phần cứng.
Quyết định ngắt hệ thống này đã dẫn đến sự tê liệt trên diện rộng đối với thị trường tài chính toàn cầu trong suốt phiên giao dịch chiều và tối theo giờ Việt Nam. Phạm vi ảnh hưởng bao trùm lên hầu hết các lớp tài sản quan trọng. Các hợp đồng tương lai và quyền chọn của chỉ số chứng khoán Mỹ như S&P 500 và Nasdaq 100, Trái phiếu Kho bạc Mỹ, năng lượng, kim loại và các mặt hàng Nông sản đều không thể khớp lệnh. Đặc biệt, nền tảng giao dịch ngoại hối EBS cũng chịu ảnh hưởng, làm gián đoạn dòng chảy thanh khoản của các cặp tiền tệ lớn.
Sự cố diễn ra đúng vào ngày đáo hạn của các quyền chọn chỉ số S&P 500 trị giá khoảng 600 tỷ USD và các hợp đồng xăng dầu vật chất, khiến áp lực dồn nén lên các nhà đầu tư càng trở nên nặng nề do không thể thực hiện các nghiệp vụ phòng vệ rủi ro hay chuyển tháng hợp đồng.
Quá trình khắc phục sự cố kéo dài liên tục trong hơn 10 tiếng đồng hồ sau đó. Các kỹ sư của CyrusOne và CME Group đã phải làm việc trực tiếp tại hiện trường để khởi động lại từng cụm máy làm lạnh và triển khai các thiết bị làm mát bổ sung.
Hệ thống chỉ bắt đầu có tín hiệu quay trở lại vào buổi tối muộn cùng ngày, khi CME mở quy trình tiền mở cửa (Pre-open) cho phép các nhà giao dịch hủy hoặc sửa lệnh. Đến đúng 22h00 đêm thứ Sáu theo giờ Việt Nam, hoạt động khớp lệnh chính thức được nối lại. Đây là đợt gián đoạn dài nhất trong lịch sử CME, dài hơn cả lần gián đoạn hồi năm 2019.
NGHỊCH LÝ GIÁ CẢ VÀ CƠ CHẾ "GÃY CẦU"
Trong suốt hơn 10 giờ đồng hồ sàn CME ngừng hoạt động, một hiện tượng đáng chú ý đã diễn ra trên thị trường kim loại quý: thay vì đóng băng theo thị trường tương lai, giá Vàng và Bạc trên thị trường giao ngay (Spot) vẫn tiếp tục biến động, thậm chí ghi nhận các nhịp giảm giá mạnh xóa sạch đà tăng trước đó.
Để hiểu được nghịch lý này, cần phải bóc tách sự khác biệt căn bản trong cấu trúc vận hành giữa hai thị trường và vai trò của các dòng lệnh.
Trước hết, thị trường Vàng giao ngay (Spot Gold) vận hành theo cơ chế phi tập trung (OTC). Khác với thị trường tương lai buộc phải khớp lệnh tập trung tại một sở giao dịch như CME, thị trường Spot là một mạng lưới khổng lồ kết nối trực tiếp các ngân hàng lớn (Bullion Banks), các nhà môi giới và các nhà cung cấp thanh khoản trên toàn cầu từ London, Zurich đến Hồng Kông.
Do đó, sự cố kỹ thuật tại trung tâm dữ liệu ở Chicago chỉ làm tê liệt "nguồn giá" từ thị trường tương lai, trong khi mạng lưới giao dịch liên ngân hàng bên ngoài vẫn hoạt động bình thường, cho phép giá Spot tiếp tục chạy dựa trên các giao dịch thực tế được trao tay.
Tuy nhiên, diễn biến giảm giá của Vàng và Bạc trong giai đoạn này lại phản ánh một sự mất cân bằng cấu trúc nghiêm trọng, hay còn được giới chuyên môn gọi là hiện tượng "Gãy cầu".
Trong hệ sinh thái tài chính hiện đại, thị trường tương lai tại CME thường là nơi tập trung của các dòng tiền đầu cơ và định hướng xu hướng, trong khi thị trường Spot và OTC thường là nơi hấp thụ lực bán từ nhu cầu thương mại hoặc bảo hiểm rủi ro vật chất.
Các ngân hàng lớn và các nhà tạo lập thị trường đóng vai trò là cây cầu nối, thực hiện nghiệp vụ kinh doanh chênh lệch giá (arbitrage) để giữ cho giá giữa hai thị trường này luôn cân bằng.
Khi CME ngừng hoạt động, "nguồn cầu" chủ chốt từ phía các nhà đầu cơ bị cắt đứt đột ngột. Trong khi đó, "nguồn cung" trên thị trường Spot vẫn mở cửa và hoạt động.
Sự thiếu hụt đối trọng mua vào từ phía Futures để hấp thụ lực bán trên thị trường Spot đã dẫn đến tình trạng mất cân bằng cung cầu cục bộ. Không còn các thuật toán chênh lệch giá để hàn gắn, giá Spot đã rơi vào trạng thái bị cô lập và chịu áp lực giảm điểm do lực bán chiếm ưu thế trong ngắn hạn.
Tình hình càng trở nên trầm trọng hơn do áp lực đáo hạn từ các công cụ phái sinh khác, khiến các nhà tạo lập thị trường buộc phải rút báo giá trên màn hình hoặc nới rộng biên độ chênh lệch giá mua-bán lên tới 20 lần so với mức bình thường tại London, biến thị trường Spot thành một nơi cực kỳ rủi ro cho bất kỳ ai cố gắng giao dịch trong "bóng tối" thông tin.
THUYẾT ÂM MƯU
Một lẽ dĩ nhiên rằng, sự cố lần này, xét cả về thời điểm, lẫn mức độ ảnh hưởng, sẽ khiến một lỗi kỹ thuật thuần túy trở thành mảnh đất màu mỡ cho các thuyết âm mưu lan truyền trong giới tài chính.
Tâm điểm của các nghi vấn tập trung vào giả thuyết về một cuộc giải cứu các vị thế bán khống khổng lồ đang bên bờ vực sụp đổ. Trước thời điểm hệ thống "sập nguồn", thị trường Bạc đang trong trạng thái hưng phấn tột độ, phá vỡ các mốc kháng cự quan trọng để thiết lập đỉnh giá mới, trong khi Bạch kim cũng ghi nhận đà tăng dựng đứng.
Giới quan sát thị trường, bao gồm cả những trader kỳ cựu, đã đặt ra câu hỏi liệu việc "rút phích cắm" có phải là một hành động can thiệp có chủ đích nhằm ngăn chặn một đợt thanh lý bắt buộc dây chuyền hay không, hoặc ít nhất là trì hoãn để xử lý lượng lệnh bán kim loại quý (vàng và bạc) đang chồng chất trong bối cảnh giá tăng. Thực tế thì sự cố không thể ngăn chặn đà tăng của giá kim loại quý, thậm chí còn thúc đẩy mạnh hơn, nhưng giao dịch cũng đã trầm lắng trong 10 tiếng đồng hồ.
Bên cạnh các thuyết âm mưu về thao túng giá, sự kiện này còn mang đậm màu sắc của một cuộc chiến địa chính trị tài chính giữa hai bờ Thái Bình Dương. Một chi tiết đắt giá ít được truyền thông phương Tây chú ý là sự cố của CME diễn ra trùng khớp với ngày Trung Quốc chính thức ra mắt Hợp đồng Tương lai Bạch kim mới tại Sàn Giao dịch Thượng Hải.
Trong bối cảnh Bắc Kinh đang nỗ lực không ngừng để quốc tế hóa đồng NDTvà giành lấy quyền "định Giá" các mặt hàng chiến lược từ tay phương Tây, hình ảnh một hệ thống tài chính Mỹ già cỗi, sụp đổ chỉ vì sự cố máy lạnh đối lập hoàn toàn với sự trỗi dậy mạnh mẽ của cơ sở hạ tầng tài chính phương Đông.
Tuy nhiên, nhìn nhận một cách khách quan và loại bỏ các yếu tố suy diễn, sự cố ngày 28/11 là một minh chứng sống động cho xu hướng "Phân mảnh thị trường" đang diễn ra trên toàn cầu.
Nó cho thấy rủi ro hệ thống khi thế giới quá phụ thuộc vào một trung tâm định giá duy nhất. Khi trung tâm tại Chicago bị gián đoạn, dù chỉ trong khoảnh khắc, thanh khoản toàn cầu lập tức bị tắc nghẽn và thị trường vỡ vụn thành các ốc đảo cô lập.
