Ngành xây dựng của Trung Quốc đang chao đảo vì làn sóng vỡ nợ và bất ổn tài chính khi các khoản thanh toán chậm trễ và nợ xấu gia tăng tràn lan khắp ngành. Từng được thúc đẩy bởi thị trường bất động sản bùng nổ, các công ty xây dựng hiện đang phải vật lộn với các hóa đơn chưa thanh toán và thanh khoản đang giảm sút.

Xi'an Construction Engineering Group Co. Ltd., một công ty xây dựng nhà nước ở Tây Bắc Trung Quốc, đã trở thành nạn nhân mới nhất của cuộc khủng hoảng này sau khi vỡ nợ khoản trái phiếu trị giá 263 triệu NDT (37 triệu USD) vào tháng trước sau một loạt các lần hạ cấp tín dụng trong sáu tháng trước đó.

Các công ty xây dựng ngày càng buộc phải chấp nhận các bất động sản chưa bán hoặc chưa hoàn thiện làm khoản thanh toán hoặc tài sản thế chấp, dẫn đến việc tích lũy tài sản không hoạt động trên bảng cân đối kế toán của công ty, buộc một số công ty tư nhân nhỏ hơn phải phá sản. Ngay cả các doanh nghiệp nhà nước lớn hơn cũng phải sa thải, cắt giảm lương và trong một số trường hợp là phá sản.

Xi'an Construction là công ty đầu tiên vỡ nợ trái phiếu trên thị trường mở. Các chuyên gia trong ngành cảnh báo rằng có thể sẽ có thêm nhiều vụ vỡ nợ nữa. Nhìn chung, ngành xây dựng đã chậm lại đáng kể, lợi nhuận giảm và cạnh tranh ngày càng gay gắt. Trong nửa đầu năm 2024, bốn công ty lớn đã phá sản hoặc thanh lý.

Các khoản nợ chưa trả của Greenland

Được thành lập dưới hình thức một doanh nghiệp nhà nước hoàn toàn vào năm 2009, Xi'an Construction đã được tái cấu trúc vào năm 2017 như một phần của cuộc cải cách tư nhân hóa. Việc đưa các cổ đông tư nhân vào đã thúc đẩy tăng trưởng doanh thu và lợi nhuận, mang lại cho công ty động lực mới. Trong giai đoạn 2018 - 2021, doanh thu của công ty đã tăng vọt từ 18.7 tỷ NDT lên 43.4 tỷ NDT.

Các vấn đề bắt đầu xuất hiện vào tháng 05 năm 2023, khi công ty trì hoãn việc trả các khoản nợ thương mại. Ngay sau đó, một số công ty con của công ty cũng bắt đầu mất khả năng thanh toán.

Vào tháng 03 năm 2024, Dagong Global Credit Rating Co. Ltd. đã hạ xếp hạng tín dụng của Xi'an Construction từ AA+ xuống AA-, với lý do các hóa đơn quá hạn, vốn chủ sở hữu bị đóng băng và nguồn tài chính bên ngoài suy giảm. Đến tháng 08, xếp hạng của công ty đã bị hạ xuống mức C sau khi công ty vỡ nợ trái phiếu trị giá 263 triệu NDT.

Các dự án của Xi’an Construction bao gồm các công trình đô thị, nhà ở, khu công nghiệp, cơ sở hạ tầng và cải tạo các khu dân cư cũ. Các dự án đáng chú ý gần đây bao gồm Trung tâm Kiểm soát Dịch bệnh Tây An và Công viên Logistics Thông minh Quốc tế Xizang Lingfeng.

Cổ đông lớn nhất của công ty là Greenland Holding Corp. Ltd., một công ty phát triển bất động sản do nhà nước hậu thuẫn có trụ sở tại Thượng Hải, đã trở thành lực cản lớn đối với Xi’an Construction, vốn có hợp đồng trị giá gần 10 tỷ NDT với cổ đông lớn của mình, bao gồm một số dự án mang tính bước ngoặt như Tòa tháp đôi cao 238 mét ở Nam Sung, tỉnh Tứ Xuyên.

Greenland đã phải đối mặt với cuộc khủng hoảng thanh khoản ngay từ năm 2022, trầm trọng hơn do doanh số bán bất động sản giảm và các kênh tài chính thắt chặt. Vào tháng 05 năm 2022, Greenland tiết lộ rằng họ không đủ tiền mặt để trả các nghĩa vụ trái phiếu, đổ lỗi cho doanh số bán bất động sản giảm do lệnh phong tỏa liên quan đến đại dịch trên diện rộng. Những khó khăn về tài chính của công ty đã nhanh chóng ảnh hưởng đến các công ty xây dựng do công ty kiểm soát. Sau đó, doanh thu năm 2023 của Xi’an Construction đã giảm mạnh xuống chỉ còn 14.2 tỷ NDT, giảm 67% so với mức năm 2021.

Theo Dagong Global, sự suy thoái trong vận may của Xi’an Construction chủ yếu là do các khoản nợ chưa trả của Greenland. Đến cuối năm 2023, Xi’an Construction vẫn chưa trích lập dự phòng cho các khoản nợ khó đòi đối với các dự án liên quan đến Greenland, mặc dù cuộc khủng hoảng thanh khoản của công ty phát triển BĐS này ngày càng trầm trọng.

Thêm vào căng thẳng tài chính là việc Xi’an Construction có liên đới với China Evergrande Group, một gã khổng lồ bất động sản đang gặp khó khăn đã sụp đổ dưới khoản nợ 2.4 nghìn tỷ NDT vào năm 2021. Xi’an Construction đã tham gia vào 13 dự án của Evergrande, trị giá hơn 4.3 tỷ NDT, hiện đang phải đối mặt với các khoản nợ khó đòi và suy giảm tài sản, theo Dagong Global.

Guangxi Construction Engineering Group Co. Ltd., một công ty xây dựng trước đây do nhà nước sở hữu khác mà Greenland là cổ đông kiểm soát sau khi chuyển sang hình thức sở hữu hỗn hợp, cũng rơi vào tình trạng căng thẳng tài chính. Mặc dù Guangxi Construction chưa vỡ nợ bất kỳ khoản nợ nào, nhưng theo một nhân viên, công ty đã buộc phải tạm dừng trả lương kể từ tháng 01.

Vào tháng 08, Greenland đã chỉ đạo Guangxi Construction, Xi’an Construction và một số công ty con xây dựng khác phát triển các kế hoạch tái cấu trúc. Điều này bao gồm việc sa thải và đóng cửa hoạt động.

Trì hoãn trả nợ

Các dự án xây dựng ở Trung Quốc thường hoạt động theo một trong ba phương thức thanh toán sau: thanh toán hàng tháng, thanh toán theo tiến độ hoặc nhà thầu trả trước chi phí cho chủ đầu tư. Trong thời kỳ bùng nổ bất động sản, các nhà thầu thường vội vàng cung cấp vốn cho các chủ đầu tư trước để đảm bảo hợp đồng, nhưng hiện nay việc các chủ đầu tư chậm thanh toán đã trở nên phổ biến, một giám đốc điều hành tại một công ty xây dựng nhà nước nói với Caixin.

Áp lực đã lan rộng ra ngoài các nhà đầu tư tư nhân. Các chính quyền địa phương vốn đã căng thẳng về tài chính đang làm tăng thêm số nợ phải thu chưa thanh toán cho các công ty xây dựng. Một số nhà thầu nhà nước và tư nhân nói với Caixin rằng họ đã phải vật lộn để thu hồi các khoản nợ của các dự án do chính phủ tài trợ trong bốn đến năm năm qua.

Sự kết nối của ngành đã tạo ra một "tam giác nợ" — các chủ đầu tư vỡ nợ cho các nhà thầu, sau đó các nhà thầu này lại vỡ nợ các nhà cung cấp của họ. Vấn đề này đã trở nên tồi tệ hơn nhiều kể từ khi thị trường bất động sản suy thoái, khiến nhiều công ty rơi vào tình trạng hỗn loạn về tài chính.

Một ví dụ nổi bật là Central China Real Estate Group Co. Ltd., công ty đã cầu xin sự can thiệp của chính phủ sau trận lũ lụt tàn khốc ở Trịnh Châu năm 2021. Công ty đã tìm kiếm sự hỗ trợ khẩn cấp từ chính quyền tỉnh Hà Nam để thu hồi nhiều năm nợ của chính quyền địa phương cấp thành phố và cấp quận.

Kể từ khi đơn vị niêm yết tại Hồng Kông là Central China Real Estate Ltd. chính thức vỡ nợ trên thị trường mở vào tháng 06 năm 2023, công ty đã phải đối mặt với hàng loạt tranh chấp pháp lý, đặc biệt là với các nhà thầu xây dựng đang nợ một khoản tiền lớn.

Vấn đề này xảy ra trên toàn ngành. Một báo cáo năm 2024 của Standard & Poor's cho thấy các khoản phải thu của các công ty xây dựng lớn do nhà nước sở hữu như China State Construction Engineering Corp. Ltd. và China Railway Construction Corp. Ltd. đã tăng mạnh trong vài năm qua. Các khoản phải thu của China State Construction đã tăng từ 184.4 tỷ NDT vào giữa năm 2021 lên 311.9 tỷ NDT vào giữa năm 2024.

Các nhà phát triển BĐS ngày càng sử dụng các dự án chưa bán và thường chưa hoàn thành làm hình thức thanh toán cho các nhà thầu. Trong điều kiện thị trường hiện tại, nhiều bất động sản chưa bán này có nguy cơ mất giá. Jiangsu Jianyuan Construction Co. Ltd., một doanh nghiệp xây dựng tư nhân đang tìm kiếm đợt chào bán công khai lần đầu gần đây, đã tiết lộ trong bản cáo bạch của mình rằng trong tổng số 478 triệu NDT vốn chủ sở hữu của mình, 65.05 triệu NDT được liệt kê là giá trị của các bất động sản mà khách hàng là nhà phát triển BĐS sử dụng để trả nợ và hầu hết là các dự án chưa hoàn thành.

Áp lực nợ của chính quyền địa phương cũng ảnh hưởng đến các dự án cơ sở hạ tầng, vốn là một nguồn thu đáng tin cậy khác của các công ty xây dựng. Vào cuối năm 2023, chính phủ đã áp đặt các giới hạn chặt chẽ hơn đối với các dự án đầu tư công mới ở các khu vực nợ nần chồng chất. Do đó, nhiều dự án đang bị hoãn hoặc hủy bỏ, làm tăng thêm gánh nặng tài chính cho các công ty xây dựng.

Sự suy thoái của bất động sản cũng đã có tác động lan tỏa đến các lĩnh vực liên quan, bao gồm cả nguyên liệu thô như thép và xi măng. Năm 2022, các doanh nghiệp thép báo cáo lợi nhuận giảm 72%. Lợi nhuận của họ tiếp tục giảm 48% trong quý đầu tiên của năm 2024.

Các ngành công nghiệp như sản xuất đồ nội thất và đồ gia dụng cũng đang chịu ảnh hưởng. Một báo cáo của China Galaxy Securities Co. Ltd. vào ngày 09/09 cho thấy doanh số bán vật liệu xây dựng và cửa hàng đồ nội thất tại Trung Quốc đã giảm 5,84% so với cùng kỳ năm ngoái trong bảy tháng đầu năm nay.

Thu hẹp ngành

Ngành xây dựng của Trung Quốc đang bước vào giai đoạn cạnh tranh gay gắt và căng thẳng về tài chính, khi các công ty yếu hơn phải vật lộn để tồn tại. Ngành này đang phải đối mặt với sự sụt giảm đầu tiên về hợp đồng mới kể từ năm 2016 trong khi các doanh nghiệp nhà nước trung ương đang tăng thị phần nhờ vào sức mạnh kỹ thuật và chi phí tài chính thấp hơn. Mặt khác, các công ty xây dựng tư nhân đang phải vật lộn với các cơ hội ngày càng giảm và rủi ro vỡ nợ ngày càng tăng.

Tổng giá trị hợp đồng xây dựng mới ký kết năm 2023 giảm 2.85%, đánh dấu mức giảm đầu tiên trong bảy năm, theo báo cáo của China Lianhe Credit Rating Co. Ltd. Trong nửa đầu năm 2024, các hợp đồng mới do tám doanh nghiệp do chính quyền trung ương sở hữu chiếm hơn một nửa tổng số hợp đồng, theo báo cáo của Huatai Securities Co. Ltd. vào ngày 09/09. Trong số đó, China State Construction chiếm 13.8% tổng số hợp đồng xây dựng nhà ở xét về diện tích xây dựng, tăng 2.39 điểm phần trăm so với cùng kỳ năm 2023.

10 doanh nghiệp xây dựng hàng đầu đã phát hành hơn 43% tổng số trái phiếu mới vào năm 2023, trong đó các doanh nghiệp do chính quyền trung ương sở hữu được hưởng lãi suất thấp hơn đáng kể so với mức trung bình của ngành. Tuy nhiên, trái phiếu từ các công ty xây dựng tư nhân có tỷ lệ vỡ nợ cao hơn nhiều, với 87% trái phiếu vỡ nợ của ngành là từ các công ty tư nhân tính đến giữa năm 2024, theo báo cáo của Tianfeng Securities Co. Ltd.

Các công ty xây dựng tư nhân ngày càng thấy khó khăn trong việc cạnh tranh giành hợp đồng và đảm bảo nguồn tài chính. Một giám đốc điều hành của một công ty như vậy ước tính rằng chưa đến một phần ba các công ty tư nhân có thể giành được các hợp đồng dự án một cách độc lập. Vị giám đốc điều hành này cho biết thêm, những công ty xây dựng tư nhân thường dễ bị ảnh hưởng hơn bởi tác động của những thay đổi trong môi trường bên ngoài khi họ ở dưới cùng của chuỗi ngành.

Ngày càng có nhiều công ty xây dựng, đặc biệt là các công ty nhà nước, đang chuyển sang thị trường toàn cầu để bù đắp cho những thách thức trong nước.

Theo báo cáo của CSC Financial Co. Ltd. vào ngày 09/09, trong nửa đầu năm 2024, các đơn đặt hàng mới từ nước ngoài đã tăng 9%, đóng góp 8% vào tổng doanh thu của ngành. Tuy nhiên, ngay cả khi các công ty tư nhân mạo hiểm thâm nhập vào thị trường toàn cầu, thì sự cạnh tranh ngày càng gay gắt ở nước ngoài dự kiến ​​sẽ làm giảm biên lợi nhuận.

Đối mặt với những thách thức này, các công ty xây dựng đang chuyển hướng sang đổi mới và chuyển đổi. Ví dụ, China State Construction đang áp dụng các công nghệ và vật liệu mới để thúc đẩy hiệu quả, cắt giảm chi phí và chuyển sang các lĩnh vực mới nổi như năng lượng tái tạo và tính bền vững của môi trường.