Hôm qua, trên mạng lan truyền thông tin về kế hoạch thành lập sàn giao dịch vàng của NHNN (được đăng tải cuối bài). Phải nói rõ rằng, không có gì đảm bảo bản kế hoạch này là chính xác hay nó sẽ là bản kế hoạch được thực hiện.
Tuy nhiên, với giả định bản kế hoạch hiện tại là chính xác, hãy đánh giá hiệu quả và tác động của nó.
Trước khi tiếp tục, nhờ các bạn thực hiện bài khảo sát này để giúp chúng ta hiểu hơn về quan điểm của nhà đầu tư với thị trường vàng.
1. Tiêu chuẩn
Nếu kế hoạch xây dựng sàn giao dịch vàng của SBV chỉ xoay quanh quy trình như được trình bày trong 3 trang slide kia, thì đó chính là cơ chế hoạt động của một sàn giao dịch hàng hóa phái sinh thông thường trên thế giới.
Với giới hạn hoạt động như vậy, sàn giao dịch vàng sẽ là kênh mới để nhà đầu tư có thể mua vàng, trading vàng, một cơ chế phát hiện giá hiệu quả hơn, như tôi đã trình bày trong bài viết này.
Tuy nhiên, nó sẽ không giải quyết gì về vấn đề nguồn cung hay gap vàng.
2. Lưu ký bắt buộc
Một trong những mong muốn thường thấy của các lãnh đạo khi nói về thành lập sàn vàng là huy động vàng trong dân, giải phóng nguồn lực tài chính khỏi vàng. Tuy nhiên, với kế hoạch hiện nay, việc huy động vàng trong dân là không thể, thậm chí nó còn tạo thêm sức ép lên nguồn cung và tỷ giá.
Trao đổi với anh Khánh Hedge, chúng tôi đồng ý rằng để có thể huy động được vàng trong dân là “lưu ký bắt buộc”. Tức hoạt động mua bán vàng sẽ phải qua sàn, lượng vàng được giao dịch sẽ bắt buộc phải lưu ký trên sàn.
Tức là người dân sẽ ký gửi vàng vào sàn và nhận chứng chỉ vàng hoặc một dạng giấy tờ chứng minh sở hữu nào đó. Và quan trọng hơn, là sẽ không được redeem, tức không được rút vàng miếng ra. Quy định này tương đương với lệnh cấm sở hữu vàng một cách không chính thức.
Bởi vàng đối với người dân Việt Nam là công cụ bảo lưu giá trị, họ sẽ không tin tưởng để ký gửi cho bất kỳ ai. Nên nếu được redeem, gần như chắc chắn mọi người sẽ rút vàng về bất cứ khi nào có thể, như vậy không khác gì với kịch bản 1, chỉ thêm nhiêu khê giấy tờ.
Tuy nhiên, nếu “lưu ký bắt buộc” như vậy, sẽ chẳng khác nào “tiền hóa vàng”. Bởi sàn vàng sẽ kiểm soát toàn bộ lượng vàng trong nền kinh tế và phát chứng chỉ vàng. Sẽ không ai thực sự biết chính xác có bao nhiêu vàng trong sàn, và lượng chứng chỉ phát ra có tương ứng hay không. Đồng nghĩa với việc sàn có thể cấp phát lượng chứng chỉ tùy ý khi cần.
Nguồn cung vàng khi đó, có thể nói là vô hạn, gap vàng khi đó sẽ không còn tồn tại. (Phải nhớ, gap vàng tồn tại là do cung nội địa không đủ). Tức là, vàng (hay chính xác hơn là chứng chỉ vàng) khi đó chẳng khác gì tiền pháp định, vì muốn in bao nhiêu thì in.
Vì lý do như vậy, nếu thực hiện “lưu ký bắt buộc”, tôi không cho rằng người dân sẽ giữ niềm tin vào vàng miếng (hay chứng chỉ vàng), mà họ sẽ:
- Chuyển sang vàng nhẫn trơn. Khi đó thì thị trường còn tả phí lù hơn, vì không có mức giá tham chiếu nào cho vàng nhẫn như là vàng miếng.
- Từ bỏ hoàn toàn vàng miếng và chuyển hẳn sang một loại tài sản khác.
- Bạc có thể là một lựa chọn. Nhưng “lưu ký bắt buộc” với vàng được thì cũng làm được với bạc.
- Một loại tài sản mới hoàn toàn mà tôi chưa nghĩ ra.
Việc cấm sở hữu vàng miếng (dù không chính thức, dưới hình thức “lưu ký bắt buộc”) sẽ thay đổi hoàn toàn thái độ đối với vàng của người dân. Tuy nhiên, đây là một nước đi có ảnh hưởng diện rộng, và không dễ để đưa ra.
3. Lợi tức vàng
Một gợi ý khác được đưa ra là trả lợi tức vàng để dân có động lực lưu ký. Tức nếu lưu ký vàng vào sàn, bạn sẽ nhận được lợi tức trên lượng vàng đó (giống kiểu cổ tức vậy).
Nếu được thực hiện, Việt Nam sẽ là nước đầu tiên trả lợi tức cho vàng. Đồng thời, nó sẽ tạo gánh nặng lên sàn, phải tạo ra đủ lợi nhuận để trả lợi tức, cũng là một dạng chi phí vốn.
Mặt khác thì phương án này cũng không khác vì so với phương án 2, về mặt nguồn cung chứng chỉ vàng. Nguồn cung sẽ là vô tận. Thị trường có thể bị đơn phương điều tiết bởi SBV, sàn vàng.
Tóm lại, nếu kế hoạch xây dựng sàn vàng được thực hiện theo phương án 1, nó sẽ không hiệu quả về mặt huy động vàng trong dân. Còn nếu theo phương án 2 và 3, sẽ buộc người dân phải tìm kiếm một kênh trú ẩn mới.
Nói rộng hơn ra, hầu hết các tài sản có thể đầu tư và đầu cơ ở Việt Nam đều đang dần bị siết chặt quản lý một cách phi thị trường, và nếu vàng cũng vậy, thì như vậy giấc mơ trung tâm tài chính quốc tế sẽ chỉ là bột mỳ, trứng, sữa thôi.
