Tổng thống Donald Trump đã đồng ý trong một cuộc điện đàm với Tổng thống Nga Vladimir Putin về việc bắt đầu đàm phán chấm dứt chiến tranh ở Ukraine, xóa bỏ ba năm chính sách của Mỹ và làm các đồng minh châu Âu bất ngờ, những người lo ngại rằng lập trường hòa giải hơn của Mỹ sẽ là một sự nhượng bộ cho nhà lãnh đạo Nga.
Ông Trump đã tiết lộ cuộc trò chuyện — lần đầu tiên ông công khai liên lạc với Putin kể từ khi giành lại chức tổng thống Mỹ — trên phương tiện truyền thông xã hội, nói rằng hai người đã có một "cuộc gọi điện thoại dài và hiệu quả cao". Ông cho biết nhóm của họ sẽ bắt đầu đàm phán ngay lập tức và sau đó nói với các phóng viên tại Phòng Bầu dục rằng ông có thể sẽ gặp Putin ở Saudi Arabia trong "tương lai không xa".
Cuộc điện đàm đã khép lại một loạt hoạt động nhấn mạnh ý định của ông Trump là nhanh chóng thực hiện các cam kết trong chiến dịch tranh cử của mình và từ bỏ cách tiếp cận của cựu Tổng thống Joe Biden, vốn rõ ràng là tránh tiếp xúc trực tiếp giữa Mỹ và Nga để ủng hộ việc để Ukraine dẫn đầu.
Vài giờ trước đó, Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth đã nói với các đồng minh NATO rằng Mỹ sẽ không đóng góp quân đội để đảm bảo hòa bình, gọi tư cách thành viên NATO cuối cùng cho Ukraine là không thực tế và cho biết Ukraine có thể sẽ phải chấp nhận mất một số lãnh thổ.
Trong khi nói rằng Mỹ vẫn cam kết bảo vệ chủ quyền của Ukraine và NATO, Hegseth đã thách thức các quốc gia châu Âu "bước vào đấu trường" và chịu trách nhiệm nhiều hơn cho an ninh của lục địa này.
Theo một quan chức, các quan chức châu Âu không được cảnh báo trước về cuộc gọi của ông Trump với Putin. Những người khác gọi đó là sự bán rẻ, lo ngại rằng Mỹ đang nhượng bộ các yêu cầu chính của Putin mà không nhận được bất kỳ điều gì đáp lại.
Ukraine và châu Âu phải tham gia vào các cuộc đàm phán và Kyiv nên được cung cấp các bảo đảm an ninh mạnh mẽ, Pháp, Đức, Ý, Ba Lan, Anh, Tây Ban Nha và Liên minh châu Âu cho biết trong một tuyên bố. Một nền hòa bình công bằng và lâu dài là điều kiện cần thiết cho an ninh xuyên Đại Tây Dương vững mạnh, họ nói thêm.
"Trong bất kỳ cuộc đàm phán nào, châu Âu phải có vai trò trung tâm", người đứng đầu chính sách đối ngoại của EU, Kaja Kallas, cho biết.
Động thái của Trump thậm chí còn khiến một số đảng viên Cộng hòa tức giận, bao gồm cả Đại diện Nebraska Don Bacon, người đã cảnh báo trong một bài đăng trên mạng xã hội về "hậu quả của việc khen thưởng kẻ xâm lược".
Phát biểu sau đó vào thứ Tư với các phóng viên tại Phòng Bầu dục, ông Trump cho biết ông có kế hoạch gửi thêm viện trợ cho Ukraine. Về khả năng mà Hegseth nêu ra, rằng Nga có thể sẽ giữ lại một số lãnh thổ của Ukraine, ông nói "Tôi nghĩ một số lãnh thổ sẽ quay trở lại". Ông cũng gạt bỏ những lo ngại rằng ông đang làm suy yếu vị thế đàm phán của Ukraine.
"Tôi chỉ ở đây để cố gắng đạt được hòa bình", ông nói. "Tôi không quan tâm nhiều đến bất cứ điều gì khác ngoài việc tôi muốn ngăn chặn hàng triệu người thiệt mạng".
Tính biểu tượng không thể rõ ràng hơn. Trong những năm kể từ cuộc xâm lược toàn diện của Nga vào Ukraine vào tháng 2 năm 2022, chính quyền Mỹ dưới thời Biden đã từ chối thảo luận về cuộc chiến với Putin. "Không có gì về Ukraine mà không có Ukraine" đã trở thành câu thần chú của Mỹ và Châu Âu — một câu mà ông Trump hiện đã gạt sang một bên.
Ông Trump đã nói chuyện với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskiy sau Putin, và Zelenskiy sau đó đã đăng lên mạng xã hội rằng "chúng tôi đang vạch ra các bước tiếp theo để ngăn chặn sự xâm lược của Nga". Nhưng ông Trump cũng đã chỉ trích Zelenskiy, nói với các phóng viên rằng "số liệu thăm dò ý kiến của ông không thực sự tốt" và ông sẽ sớm cần phải tổ chức bầu cử. Các cuộc bầu cử của Ukraine đã bị đình chỉ trong suốt cuộc chiến.
Vào đêm thứ Ba, Mỹ thông báo rằng đặc phái viên Trung Đông của Trump, Steve Witkoff, đã bay đến Nga và đảm bảo việc thả giáo viên người Mỹ Marc Fogel. Vào thứ Tư, có thông tin tiết lộ rằng ông đã được trả tự do để đổi lấy Alexander Vinnik, một công dân Nga đã nhận tội về âm mưu rửa tiền.
Và Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent đã đến thăm Kyiv như một phần của nỗ lực hướng tới một thỏa thuận hợp tác kinh tế-an ninh sẽ cho phép Mỹ tiếp cận các khoáng sản của Ukraine. Một thỏa thuận như vậy có thể giúp chi trả cho khoản hỗ trợ liên tục mà Trump đã nói rằng ông sẽ cung cấp cho Ukraine.
Hàng loạt động thái khiến các nhà lãnh đạo châu Âu và các đối tác khác của Mỹ choáng váng. Cựu Bộ trưởng Ngoại giao Litva Gabrielius Landsbergis cho biết tầm nhìn của Hegseth "nghe giống như việc từ bỏ Ukraine". Những người khác nói rõ rằng Putin — chứ không phải Mỹ, Châu Âu hay Ukraine — là trở ngại cho các cuộc đàm phán hòa bình trong quá khứ.
“Tổng thống này đến tổng thống khác đều biết rằng an ninh xuyên Đại Tây Dương có lợi cho cả Mỹ và Châu Âu”, cựu Bộ trưởng Quốc phòng Anh Ben Wallace cho biết trong một cuộc phỏng vấn. “Có vẻ như Trump nghĩ rằng ông ấy hiểu rõ hơn. Lịch sử sẽ là người phán xét quyết định này”.
Trong suốt chiến dịch tranh cử tổng thống của mình, ông Trump đã hứa rằng ông sẽ tìm cách chấm dứt chiến tranh nhanh chóng. Và trong khi nhiều lập trường của ông phản ánh sự hiểu biết chung rộng rãi, các đồng minh đã không nói ra điều đó trong quá khứ vì sợ làm suy yếu Ukraine khi các cuộc đàm phán bắt đầu.
“Nếu Mỹ hứa với Nga rằng Ukraine không bao giờ có thể gia nhập NATO, nếu Mỹ không cho phép Ukraine gia nhập NATO, Putin sẽ đạt được một trong những mục tiêu chính của mình trong cuộc chiến này”, Kristine Berzina, giám đốc điều hành của Quỹ Marshall Đức về Địa chiến lược phương Bắc cho biết. “Điều này sẽ trao cho Putin những gì ông ấy muốn về nhượng bộ lãnh thổ và NATO”.
Người phát ngôn của Điện Kremlin Dmitry Peskov cho biết Putin đã mời Trump đến thăm Moscow và cuộc trò chuyện của họ kéo dài gần một tiếng rưỡi, bao gồm cả cuộc thảo luận về Trung Đông. Văn phòng của Zelenskiy sau đó đã xác nhận rằng ông đã nói chuyện với Trump trong khoảng một giờ.
Trong khi đó, Ukraine đang loay hoay tìm cách mới để mua vũ khí và tiếp tục cuộc chiến chống lại Nga. Theo các quan chức châu Âu hiểu rõ vấn đề này, các quan chức Ukraine đã yêu cầu chính quyền Trump cho phép họ sử dụng tài sản bị đóng băng của Nga trị giá 300 tỷ đô la để mua vũ khí do Mỹ sản xuất.
Ukraine đã nêu ý tưởng tịch thu tài sản và sử dụng chúng để mua vũ khí của Mỹ trong nhiều cuộc họp giữa Ukraine, một số đồng minh của nước này và nhóm của Trump trong những tuần gần đây, những người này cho biết.
Trong chiến dịch tranh cử tổng thống của mình, ông Trump đã nhiều lần tuyên bố rằng cuộc chiến ở Ukraine "sẽ không bao giờ bắt đầu" nếu ông còn đương nhiệm và rằng ông có thể chấm dứt nó ngay cả trước khi trở lại Nhà Trắng. Ông đã thề sẽ cắt giảm tài trợ cho nỗ lực quân sự của Ukraine. Mỹ là nước hậu thuẫn tài chính lớn nhất của Ukraine dưới thời Biden.
Một số chuyên gia và nhà phân tích cho biết cuộc điện đàm giữa ông Trump và Putin và sự thay đổi chính sách của Mỹ là một dấu hiệu tích cực và là sự thừa nhận về điều không thể tránh khỏi.
“Rõ ràng là Mỹ sẽ không gây chiến với Nga để bảo vệ Ukraine, và điều đó đã đúng trong 35 năm hoặc lâu hơn nữa”, Thomas Graham, một thành viên của Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, cho biết. Với các cuộc đàm phán chắc chắn sẽ mất nhiều tháng nếu không muốn nói là lâu hơn, ông cho biết “sẽ rất quan trọng khi có một kênh Nga-Mỹ”.
