Trong thời gian gần đây, nhiều ngân hàng đồng loạt nâng lãi suất huy động, trong khi lãi suất VND liên ngân hàng cũng tăng mạnh. Nhiều nơi đã bóng gió, đặt câu hỏi về việc có phải là Ngân hàng Nhà nước (SBV) đã đảo chiều chính sách hay không?
Từ đầu năm đến khoảng cuối tháng 09, trước sự chỉ đạo của chính phủ về việc nới lỏng tín dụng, giảm lãi suất để hỗ trợ doanh nghiệp, SBV đã sử dụng các công cụ nghiệp vụ của mình để duy trì mức lãi suất thấp (nói chính xác hơn là cận par với lãi suất USD).
Giai đoạn đầu tháng 07 và đầu tháng 08 có hai nhịp nấc cụt của lãi suất LNH khi các đợt thu thuế doanh nghiệp khiến tiền trong hệ thống ngân hàng chảy về tài khoản của Kho bạc Nhà nước (KBNN), khiến thanh khoản sụt giảm đột ngột. Tuy nhiên, tình trạng này nhanh chóng được giải quyết khi KBNN đẩy tiền trở lại hệ thống.
Tuy nhiên, từ đầu tháng 10 đến nay, lãi suất qua đêm VND trong hệ thống ngân hàng đi lên một cách ổn định (ngoại trừ nhịp giảm bất thường trong tuần trước, khi KBNN mở thầu tiền gửi lượng lớn, khiến lượng tiền tăng đột ngột). Đây là một hành động có chủ đích của SBV, nhằm tăng chênh lệch lãi suất VND và USD (thông qua việc hạn chế tỷ lệ trúng thầu OMO), nhằm hỗ trợ tỷ giá trong dịp cuối năm.
Tuy nhiên, đây không phải là động thái đảo chiều chính sách của SBV. Nếu nhìn vào lượng tiền tồn đọng từ nghiệp vụ thị trường mở (OMO) của SBV thì có thể thấy thực tế SBV đang đẩy một lượng tiền mặt lớn vào hệ thống. Vấn đề chỉ là nó vẫn không đủ với nhu cầu tiền mặt của các ngân hàng.
Để hiểu được nguyên nhân của sự khan hiếm tiền này, chúng ta phải nhìn lại bối cảnh vĩ mô. Từ đầu năm, các ngân hàng đã đẩy mạnh cho vay theo định hướng nới lỏng tín dụng của nhà nước. Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng huy động của các ngân hàng lại kém hơn rất nhiều so với tăng trưởng tín dụng. Đi cùng với tăng trưởng tín dụng là sự gia tăng của các nghĩa vụ thanh toán cần tới tiền mặt của ngân hàng.
Quay trở lại vấn đề lãi suất VND. Khi SBV muốn giữ lãi suất VND ở mức cao để hỗ trợ tỷ giá, đồng nghĩa với chi phí vốn của các ngân hàng tăng cao. Khi đó, các ngân hàng phải quay sang những hướng khác để có thêm nguồn tiền mặt. Một trong số đó là tăng lãi suất huy động, để thu hút thêm lượng tiền gửi.
Tất cả những điều đó tạo nên cảm giác SBV đang đảo chiều chính sách, thắt chặt trở lại chính sách tiền tệ. Nhưng thực tế nó là guồng quay không thể tránh khỏi trong bối cảnh hiện tại.
